මාටින් වික්‍රමසිංහ අතින් කෙලෙසුණු විමර්ශන බුද්ධිය

අගෝස්තු 23 විදුසර

දිලුම් සෙනෙවිරත්න මහතාට ප්‍රතිචාරයක් ලෙස සැම්සන් ගුණතිලක මහතා අගෝස්තු 07 පත්‍රයේ ලිපියක් පළ කොට තිබූ අතර අගෝස්තු 16 වෙනිදා ද ඔහු තවත් ලිපියක් පළ කොට තිබුණි. කෙසේ වෙතත් ලිපි දෙකෙහි ම හිස් වචන ගොන්නක් මිස තර්කයක් හෝ පිළිතුරක් දක්නට නො ලැබීම ගැන ඒ මහතා වෙත මගේ කනගාටුව පළ කරමි.

සැම්සන් මහතා මුලින් ම සංවාදයට එළඹුණේ දිලුම් සෙනවිරත්න මහතා සමඟ ය. දිලුම් මහතාගේ තර්ක හමුවේ සැම්සන් මහතාගේ බොළඳ තර්ක සුණු විසුණුව ගිය බව කිසි සේත් අපැහැදිලි කරුණක් නො වේ. ලිපි දෙකක් ම ලියා ඇති සැම්සන් මහතා තවමත් ඊට කිසිදු නිසි පිළිතුරක් දීමට අපොහොසත්ව ඇති බැවින් ඒ බව ප්‍රකාශිතව පැවසීම තීරකයාගේ කාර්යය අතට ගැනීමක් නො වේ. එය කොයි කාටත් එළිපිට ම පෙනෙන්නට තිබෙන්නකි.

සංවාද වට කිහිපයකට පසු සැම්සන් මහතා දැන් කියන්නේ කේන්දර සටහන සෑදීම දක්වා කොටස මිථ්‍යාවක් නොවන බවයි. පෘථිවි කේන්ද්‍රවාදය හා සූර්ය කේන්ද්‍රවාදය එක ම නිරවද්‍යතාවයෙන් ප්‍රතිඵල ලබා දෙන බව ද දැන් ඒ මහතා පිළිගනියි. මේ බව මුලින් ම කීවේ නම් මෙතරම් සංවාද කළ යුතු වන්නේ නැත. ඒ මහතා පමා වී හෝ තම මතය නිවැරදි කරගැනීම සතුටට කරුණකි. මෙවන් සංවාදවල අරමුණ ද එයයි.  එනම් තම වැරදි මත නිවැරදි කරගැනීම ය. සැම්සන් මහතා දැන් මෙයට කිසිසේත් අදාළත්වයක් නැති සරල- සංකීර්ණ බෙදීමක එල්ලී සිටින්නේ තමාට වැරදුණේ නැති බව කීමට විය යුතු ය. අයින්ස්ටයින්ගේ ප්‍රකාශය "නොතකා හරිමින්" හෝකිං අදහස් ප්‍රකාශ කළේ යැයි හෝකිංගේ අදහසක් විකෘති කර දැක්වූ සැම්සන් මහතා මුලින් සිටියේ කුමන ස්ථාවරයක ද යන්න සියල්ලන්ට ම ප්‍රදර්ශනය වී අවසන් ය. සූත්‍ර සරල වන්නේ දියුණු අවස්ථාවේ බවට හිතලුවක් ඉදිරිපත් කරන සැම්සන් මහතා වඩා සංකීර්ණ සූත්‍ර ඇති සාපේක්ෂතාවාදය හා ක්වොන්ටොම් භෞතිකය ඊට පෙර පැවති ප්‍රවාදවලට වඩා නො දියුණු බව කීමට පෙළඹෙනු ඇති ද? අනෙක් අතට මෙසේ අදහස වෙනස් කරගත් විට ඒ මහතා සඳහන් කරන ඔහුගේ කෘතියේ පිටු කොපමණක් ඉවත් කිරීමට සිදුවේ ද යන්න මම නො කියමි. අදාළ පොත සංශෝධනය කොට තම දුර්මතවලින් පාඨකයන් රැක ගැනීමේ වගකීම ඔහුට ම පැවරේ.

සැම්සන් මහතා සංවාදයෙන් පැන යාමට උත්සාහ කරන බව පෙනෙන්නට තිබේ. අවුරුදු 400කට පෙර විද්‍යාඥයන් ජ්‍යෝතිෂ්‍ය ප්‍රතික්ෂේප කළ බවත් අද ඒ ගැන සංවාදයක් කිරීම නිරර්ථක බවත් කීමෙන් ඒ බව පැහැදිලි වේ. අවුරුදු 400කට පෙර තිබූ මේ වන විට බිඳ වැටී ඇති විද්‍යාත්මක දැනුමේ අවිචාරවත්ව කරවටක් ගිලී සිටින ඒ මහතා විද්‍යාවේ පසුකාලීන වර්ධනයන් විමසන ලෙස අපට පැවසීම තරම් විහිළුවක් තවත් නැත. පුවත්පත් සංවාදයක අරමුණ වන්නේ තමාගේ තර්කය විස්තරාත්මකව ප්‍රකාශ කොට එය සාකච්ඡාවට බඳුන් කිරීමෙන් පාඨකයන් ගේ දැනුම වර්ධනය කිරීම මිස අසුවල් පොතේ ඇත ආදී වශයෙන් කිසිදු සාරාංශයක්වත් නො දක්වා හිස් වචන දමා ගසා පැන යාම නො වේ. පාඨකයන් මුළා කිරීමට නම් එය ඉතා කදිම උපක්‍රමයකි. (සූර්ය කේන්ද්‍රවාදය පිළිබඳ අදහස් කොපර්නිකස් අතින් ඉදිරිපත් වන විට චියැරමොන්ති ආදීන් පැවසුවේ පොළොව චලනය වන්නේ ය ලෙස මතයක් ඊට බොහෝ කලකට පෙර පයිතගරස් හා ඇරිස්ටාකස් විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද බවත් ඇරිස්ටෝටල් සිය තර්ක මඟින් එම මතය බිඳ හෙළූ බවත් ය. එනිසා මේ ගැන කතා කිරීම ම නිරර්ථක බවත් ය. පසුව ගැලීලියෝ පෙන්වූයේ ඇරිස්ටෝටල්ගේ පැරණි තර්කය තවදුරටත් වලංගු නැති බවයි. මෙනිසා අතීතයේ පැවති විද්‍යා දැනුමෙන් බැහැර කළ දෑ වර්තමාන විද්‍යා දැනුම හමුවේ බැහැර කළ හැකි ද යන්න යළිත් විමසිය ‍යුත්තකි. සැම්සන් මහතා චියැරමොන්ති ගේ පුනරාගමනය නිරූපණය කිරීම දෛවෝපගත ය. සැම්සන් මහතා කියන කරුණු ද දැන් යල් පැන ගොසිනි. )

සංවාදයෙන් පැන යමින් කරුණු වසන් කිරීමට දරනා උත්සාහ ගණනාවක් සැම්සන් මහතාගේ ලිපියෙන් දැකගත හැකි ය. බෘනෝ ගැලීලියෝ දිවි පිදුවේ නිශ්ඵල දෙයක් සඳහා විය නො හැකි ය යන්න, ජ්‍යෝතිෂ්‍යයට එරෙහිව Culver , Ianna ආදීන්ගේ කෘති හරසුන් විය නො හැකි ‍ය යන්න , The Humanist සඟරාවේ පළවූ ලිපියකට විද්‍යාඥයින් අත්සන් කොට තිබීම වැනි ප්‍රකාශ එසේ වේ. මේවා තර්ක ද යනුවෙන් අප ඒ මහතාගෙන් ඇසිය යුතු ය. මේ කරන්නේ සංවාදයකි. තමා පදනම් වන මූලාශ්‍ර මත අදාළ තර්ක ගෙනහැර දැක්වීම සැම්සන් මහතාගේ කාර්යයභාරයයි. ඊට සැම්සන් මහතා අපොහොසත් බව අපගේ තර්කවලට පිළිතුරු නො දී පොත්පත්වල නම් ගම් පැවසීමෙන් පෙනේ. සැම්සන් මහතාට ඒ මහානර්ඝ ප්‍රකාශනවල ඇතුළත් කරුණුවලින් අපේ තර්කවලට පිළිතුරු දිය නො හැක්කේ ඇයි?  මේ අතර ඒ මහතා මට කරන්නේ පුදුමාකාර යෝජනාවකි. එනම් ඉහත පොත්වලින් ද කරුණු ගෙන හැර දක්වන ලෙසයි. සංවාදයක් යනු කුමක් දැයි ඒ මහතා නො දන්නේ ද යන්න සැක සිතේ. සංවාදයේ දී එම කරුණු ඉදිරිපත් කිරීමේ වගකීම ඇත්තේ ජ්‍යෝතිෂ්‍ය විරෝධියකු සේ පෙනී සිටිනා සැම්සන් මහතාට ය. අදාළ කරුණු ඔහුගේ අග්‍රගණ්‍ය ප්‍රකාශනවලින් උපුටා නො දක්වන ඒ මහතා ඒ කාර්යය ද මට ම පවරයි. තම පරීක්ෂණයට එල්ලවූ චෝදනා සඳහා කාල්සන්ගේ කෙටි පිළිතුර පිළිබඳ සඳහන් කරන ඒ මහතා මා එය ඉදිරිපත් නො කිරීම මගේ ලිපියේ විශාල අඩුපාඩුවක් බව කීම ගැන කෙසේ සිනා සිය යුතු දැයි මම නො දනිමි.

සැම්සන් මහතා මේ උත්සාහ කරන්නේ මා මට වාසිදායක කරුණු පමණක් සඳහන් කරන බව කීමට ය. මා එසේ විශේෂයෙන් තෝරා ඉදිරිපත් කරන්නේ නැත. මේ ලියන්නේ සංවාද ලිපි මිස මාගේ විශේෂාංග ලිපියක් නො වේ. කාල්සන් විවිධ සමාලෝචකයන්ට පිළිතුරු දී ඇතත් ඔහු Ertelට ලබා දී ඇති කෙටි පිළිතුර ඉතා බොළඳ එකකි. (මේ පිළිතුර තවත් සංශයවාදියකුට ඔහු යැවූ email පණිවිඩයකි. ඔහු එය සිය blog අඩවියේ පළකර තිබුණි. ) එය සම්පුර්ණයෙන් ම පදනම් වී ඇත්තේ පහත වාක්‍යය මත ය. For now, let me just point out that a scientist never figures out how to analyze his data after the fact with all the data in view. This leads to selection biases that can skew the results to favor the experimenter's hopes. Apparently Dr. Ertel has done just that and from many possible approaches he has selected a particular method of analysis that gives him a result that he says is "marginally significant" in favor of the astrologers.  කාල්සන් කියන්නේ Ertel විවිධ ක්‍රම ඇසුරෙන් ජ්‍යෝතිෂ්‍යයට වාසි සහගත ක්‍රමය ම තෝරාගත් බව ය. ක්‍රමය තීරණය කළ යුත්තේ දත්ත ලබා ගැනීමට පෙර මිස පසුව නොවන බව ඔහු කියයි. මෙහි දී කාල්සන් මේ කර ඇත්තේ ඉතා වංචනික විවේචනයකි. ඇත්තෙන් ම මේ විවේචනය අදාළ වෙන්නේ කාල්සන්ට ම ය. කාල්සන් දත්ත ලැබීමට පෙර තීරණය කරගෙන සිටි ක්‍රමය දත්ත ලැබීමෙන් පසු වෙනස් කළ බව මම අගෝස්තු 09 වෙනි දා ලිපියේ අදාළ පරීක්ෂණ පත්‍රිකාවෙන් ම උපුටාගෙන පෙන්වා දුන්නෙමි. Ertel කළේ කාල්සන් මුලින් ම තීරණය කරගෙන සිටි ක්‍රමය අනුව ම ගණනය කර බැලීමයි. තමාගේ වංචනිකභාවය අනුන් මත පැටවීම අතින් කාල්සන් ද ලංකාවේ හේතුවාදීන්ට දෙවනි නැත. මගේ වගකීමෙන් ද පිටස්තර වූ මෙවන් වැදගැම්මකට නැති බොළඳ "පිළිතුරු" උදෙසා මගේ ලිපියේ ඉඩකඩ වැයකිරීමට මම අකැමැත්තෙමි. මේවා මතු කළ යුත්තේ සැම්සන් මහතා ය.

   කාල්සන් හුදු උපහාසය සඳහා කියූ නොබෙල් ත්‍යාග කතාවක් සැම්සන් මහතා ඉතා බරපතල ලෙස සලකයි. ඒ මහතා සිතා සිටින්නේ නොබෙල් ත්‍යාග කමිටුවේ බලධරයා කාල්සන් බව ද? අනෙක් අතට ඒ මහතා ඩෝකින්ස් උපුටා ගන්නේ පිටසක්වල ජීවින් අපෙන් අසන පළමු ප්‍රශ්නය ඔබ පරිණාමවාදය දන්නේ ද යන්න බව කීමට ය. ඩෝකින්ස් නොබෙල් ත්‍යාගලාභියකු වුවත් ඔහුගේ මෙවන් ප්‍රකාශන ජනප්‍රිය කෘති හා දේශන රසවත් කිරීමට යෙදූ ලොසින්ජර පමණි. සැම්සන් මහතා ඒ ලොසින්ජරවලට ඉමහත් වැදගත්කමක් දෙයි.

කතෝලික පල්ලිය විසින් බෘනෝ පණ පිටින් ගිනි තබා පුළුස්සනු ලැබීම ගැන හේතුවාදියෝ කිඹුල් කඳුළු හෙළති. බෘනෝ පිළිබඳ හේතුවාදීන්ගේ නො දන්නාකම ඔහු ගැන ඔවුන් ලියන දේවලින් පෙනේ. බෘනෝ යනු ගුප්ත විද්‍යාඥයෙකි (occultist).  ප්‍රසිද්ධ හර්මෙටික ගුප්ත ලේඛන අධ්‍යයනය කර ඒ මතවාද බටහිරට ගෙනා කිහිප දෙනාගෙන් එක් අයෙකි. නිවුටන් ද හර්මෙටික ගුප්ත විද්‍යාවේ impetus ආදී සංකල්ප බොහෝමයකින් ආභාසය ලැබුවේ ය. හේතුවාදීහු බෘනෝට පල්ලිය ඉදිරිපත් කළ චෝදනා පවා නො දනිති. බෘනෝට එල්ල වූ චෝදනා වන්නේ ත්‍රිත්වය , ක්‍රිස්තුස්ගේ දිව්‍යභාවය, මරියාවගේ කන්‍යාභාවය, transubstantiation ආදී කතෝලික විශ්වාසවලට එරෙහි වීම, බහු ලෝක ගැන පැවසීම , පුනුරුත්පත්තිය පිළිගැනීම, ගුප්ත විද්‍යාවල නියැලීම ආදී කරුණුයි. බෘනෝගේ වැඩි අවධානයක් යොමු වූයේ හර්මෙටික ගුප්ත විද්‍යාව හා අරාබි ජ්‍යෝතිෂ්‍ය වෙත ය. මේ ඉතිහාස කතාවේ සැම්සන් මහතා ආදීන් නො දන්නා තවත් පැත්තක් පවතී. පුනර්භවය කතෝලික විශ්වාසයන්ට පටහැනි වූ අතර ජ්‍යෝතිෂ්‍ය සාතන්ගේ ශාස්ත්‍රයක් ලෙස සැලකිණි. ඒවා ගැන අධ්‍යයනය කිරීමට පෙළඹුණු විද්වතුන් ඉන් ඈත් වීමට බෲනෝට අත් වූ මෙම කෲර ඉරණම හේතු විය. ඇත්තෙන් ම අවුරුදු 400කට පෙර ජ්‍යෝතිෂ්‍ය බැහැර කළේ ප්‍රබල විද්‍යාත්මක තර්ක මඟින් නම් නො වේ. ඊට බලපෑ ප්‍රබල සාධකයක් වූයේ බෲනෝ පණපිටින් පිළිස්සීමයි. මේ සංස්කෘතික සාධකයේ ප්‍රබලත්වය මත බටහිර විද්වත්තු ජ්‍යෝතිෂ්‍ය වෙත සහය පළ කරමින් කතා කිරීමට බියක් දක්වති. මේ කිසිත් නො දන්නා සැම්සන් මහතා වැනි අය ජ්‍යෝතිෂ්‍ය ප්‍රබල  විද්‍යාත්මක තර්ක මඟින් බැහැර වූ බව සිතා සිටිති. දැන් බෘනෝ දිවි පිදුවේ නිරර්ථක කරුණක් උදෙසා ද යන සැම්සන් මහතාගේ තර්කය ජ්‍යෝතිෂ්‍ය හා පුනර්භවය විෂයෙහි ඒ මහතාගෙන් ම ඇසිය යුතු ය. (බෘනෝගේ ගුප්ත විද්‍යා අදහස් කෙප්ලර්ට බලපෑ බව සැබෑ ය. එහෙත් බෘනෝ මරණයට පත් කළේ සූර්ය කේන්ද්‍රවාදයට සහය දුන් නිසා ම නො වේ. ප්‍රධාන චෝදනා ඉහත ඒවා ය.)

කාල්සන්ගේ පරීක්ෂණය Nature සඟරාවේ පළවූ බව කියා එනිසා එය ඉතා නිරවද්‍ය බව අඟවන්නට සැම්සන් මහතා දරන උත්සාහය පෙන්වන්නේ ඒ මහතා Nature සඟරාව දේව වාක්‍යයක් ලෙස සිතා ඇති බවයි. කාල්සන්ට එරෙහි Ertel ගේ සමාලෝචනය ද Journal of Scientific Exploration ජර්නලයේ පළවූවකි. එනිසා සැම්සන් මහතාගේ දෝෂ පෙන්වන්නේ නම් ජර්නලයක පළ කරන්න යන්න දැනට ම සිඳී බිඳී ගොසිනි. ජ්‍යෝතිෂ්‍යවේදීන් පරීක්ෂණවලට බිය බව කීමට ඒ මහතා උත්සාහ කරයි. එවැනි පරීක්ෂණ සාධාරණව නො පැවැත්වෙන බව හොඳින් දන්නා ජ්‍යෝතිෂ්‍යවේදීන් ඒවාට සහභාගී නො වීම සාධාරණ ය. තර්කවලට පිළිතුරු දීමට බිය වී නම් ගම් හුවා දක්වන හේතුවාදීන් ම මෙසේ කීම විහිළුවකි.

දැන් අපි සැම්සන් මහතාගේ අදහස විමසමු. "කේන්ද්‍ර සටහනක් ඇසුරෙන් ඵලාපල කීම ජ්‍යෝතිෂ්‍යයේ කාර්යයයි. මිථ්‍යාවක් වන්නේ එයයි." යනුවෙන් සැම්සන් මහතා පවසයි. කේන්ද්‍ර සටහන සෑදීම දක්වා මිථ්‍යාවක් නොවන බව ඔහු පිළිගනියි. ඔහුගේ මේ තර්කයට පිළිතුර මා අභයසිංහ මහතා සමඟ සංවාදයට එළඹි මුල් ම ලිපියේ ද දෙවන ලිපියේ ද සඳහන් වේ. අභයසිංහ මහතා නම් දිගින් දිගට ම එය නො දැක්කා සේ මඟ හැර සිටියේ ය. සැම්සන් මහතාවත් මීට පිළිතුරක් දෙන්නේ නම් යහපත් ය.

මාගේ පැරණි ලිපියකින් උපුටා ගනිමින් මගේ ප්‍රධාන තර්කය මෙසේ දක්වමි.

"පෙර ලිපියේ මා පෙන්වූයේ ජෝතිෂ්‍යය සඳහා ග්‍රහලෝකවලින් බලපෑමක් තිබීම පවා අත්‍යවශ්‍ය නො වනා බවයි.  ස්වභාවය ආවර්තීය චක්‍රවලින් යුතු බව කියන්නේ හේතුවාදීන් ම ය. ඉන් නො නවතින ඔවුහු මනස මොළයට ඌනනය කරති. එවිට මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් ද රසායනික විපර්යාස ම වන බැවින් ඒවා ද ස්වභාවික චක්‍රීයතාවයට නතු වෙනු ඇත. අහසේ චක්‍ර හා මිනිසුන් ගේ චක්‍ර අතර සමපාත වීම් සොයා ගත හැකි නම් අහසේ චක්‍ර හා සම්බන්ධ ගණනයෙන් මිනිස් හැසිරීම් සොයා ගත හැකි බව හේතුවාදයෙන් ම ගම්‍ය වේ. එහෙයින් ජෝතිෂ්‍යයට අවශ්‍ය ම දාර්ශනික පදනම හේතුවාදීන් සපයා දී ඇත." (ජුනි 28 විදුසර )

අහසේ චක්‍ර හා මිනිස් සමාජයේ චක්‍ර අතර සමපාත භාවය මඟින් අනාවැකි කීමකට විරුද්ධ විය හැකි එක ම තර්කය මිනිසුන්ට මනසක් ඇති නිසා ඔවුන් මේ භෞතික ස්වභාවයන් ඉක්මවමින් ඒවා උල්ලංඝනය කරමින් ක්‍රියාකරනු ඇත යන්න ය. මනස මොළයට ඌනනය කිරීම පිළිගතහොත් එම තර්කය අවලංගු වී යනු ඇත. ඒ නිසා ලංකාවේ හේතුවාදීන්ගේ දර්ශනයම ජ්‍යෝතිෂ්‍යයක පැවැත්මට පදනම සපයයි. මම ජ්‍යෝතිෂ්‍ය ශාස්ත්‍රඥයකු නොවෙමි. එනිසා මා කිසියම් ජ්‍යෝතිෂ්‍ය ශාඛාවක් වෙනුවෙන් පෙනී නො සිටිමි. මා පෙන්වා දෙන්නේ මෙවන් ආකාර ජ්‍යෝතිෂ්‍යයක පැවැත්ම හේතුවාදයෙන් ම ඔප්පු කෙරෙන බව ය. මනස මොළයට ඌනනය නො කළ විට නම් අර පළමු තර්කය වලංගු වේ. එවිට කිව හැක්කේ ජ්‍යෝතිෂ්‍යයකට අනාවැකි කිව හැක්කේ යම් තාක් දුරකට පමණක් බව ය. ඒත් හේතුවාදීන්ට තමාගේ ආස්ථානය නො බිඳී තබා ගනිමින් සාධාරණ වශයෙන් ජ්‍යෝතිෂ්‍යයකට එරෙහි විය නො හැකි ය. එහෙයින් හේතුවාදීන්ගේ ජ්‍යෝතිෂ්‍ය විරෝධය හුදු වචන ප්‍රකාශ කිරීමක් පමණ ය.

මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මහතාගේ ප්‍රකාශයක් උපුටා දක්වමින් සැම්සන් මහතා එය අනුමත කරයි. සැම්සන් මහතා එම අදහස කී බව මා කියා ඇති තැනක් දක්වන ඔහු, එය කීවේ තමා නොව මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ බවත් තමා එසේ නො කී බවත් කියයි. යම් අයකුගේ ප්‍රකාශයක් අනුමත කිරීම ඔහුගේ අදහස නැවත කීමකි. ඔහු වික්‍රමසිංහගේ අදහසට එකඟ නැතිනම් එය උපුටාගත්තේ ඇයි? සැම්සන් මහතා මෙතරම් ම ළද බොළඳ ලෙස පිළිතුරු ලිවීම අනුකම්පා කටයුතු ය.

භව කර්ම විකාශය යනු ලැමාක්ගේ හා ඩාවින්ගේ මත ද ලිසෙන්කෝගේ මත ද පටලවාගෙන ලියන ලද්දක් බව එය කියවන උසස්පෙළ සිසුවකුට පවා පහසුවෙන් ම වැටහෙනු ඇත. ප්‍රවේණිය හා පරිණාමය ගැන මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ ලියා ඇති දේ ශාස්ත්‍රීය වශයෙන් උසස් නො වේ.

ගස්වැල්වලට පුනුරුත්පත්තිය අදාළ නො වන්නේ මන් ද යන්න සරලව පැහැදිලි කළ හැක්කකි. ජීවීන් පරිණාමය වූයේ අජීවී ද්‍රව්‍යවලින් යැයි ජීව විද්‍යාඥයෝ කියති. එවිට ඉහත ප්‍රශ්නය ම අජීවී ද්‍රව්‍යවලට ජීවයක් රහිත වූයේ ඇයි යනුවෙන් සැම්සන් මහතාගෙන් ඇසිය හැකි ය. අනික ශාක දේහ හා සත්ත්ව දේහ අතර තීව්‍ර වෙනස්කම් ඇති බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නො වේ. ශාකවලට නැති සත්වයන්ට පමණක් ඇති ජීව විද්‍යාත්මක වෙනස්කම් ම බොහෝ ය.

බෞද්ධ ඉගැන්වීම් අනුව පංචස්කන්ධයක් පවතී. ඉන් රූප ස්කන්ධය භෞතික ද ඉතිරි ස්කන්ධ හතර (වේදනා, සඤ්ඤා,  සංඛාර, විඤ්ඤාණ) අභෞතික ද වේ. සත්ත්වයන් බිහිවන්නේ මේ භෞතික හා අභෞතික සංරචක එක් වීමෙනි. මේ සංරචක පහ එක් වී ඉන්ද්‍රියන් හයක් නිර්මාණය කරයි.  මනස ඉන් එකකි. වටහා ගත යුත්තේ මනස පූර්ණ අභෞතික නොවන බව ය. මනස සෑදෙන්නේ ද මේ භෞතික අභෞතික සංරචක සියල්ලේ ම ඒකාබද්ධතාවයෙනි. මෙනිසා මනසට භෞතික බලපෑම් ද ඇත. මොළයේ ආබාධ , ශාරීරික දුබලතා මනසට බලපාන්නේ මනසේ එක් සංරචකයක් භෞතිකය බැවිනි. හේතුවාදීන් මේ භෞතික බලපෑම් පෙන්වා එහි සීමාව ඉක්මවා යමින් මනස ඊට ම ඌනනය කරති. මනසට තවත් අභෞතික සංරචක හතරක් ඇත. එනිසා මනසේ භෞතික නො වන ක්‍රියාකාරිත්වයක් ද ඇත. මරණයේ දී සිදුවන්නේ මේ සංරචක පහේ ඒකාබද්ධතාව සිඳී යාමයි. එහි දී අවසානයේ ඇති වන සිත චුති සිත නම් වේ. මේ චුති සිතට අනුරූපව අභෞතික සංරචක නැවත භෞතිකය සමග ඒකාබද්ධ වී ප්‍රතිසන්ධි සිතක් සාදයි. (සිත දියුණු කරගත් පුද්ගලයින්ගේ මරණයෙන් පසු ප්‍රතිසන්ධි සිත භෞතික සංරචක නැතුව ද හටගනී. මේ අරූප භව උපතයි. මෙවන් අවස්ථා මේ මොහොතේ නො සලකමු.)
අභෞතිකය භෞතිකය සමඟ එක් වී ප්‍රතිසන්ධි සිත ඇති කොට නව මනසක් සාදයි. එවිට එවන් මනසක් ඇතිවන්නේ ඊට සුදුසු භෞතික සංරචක ඇති දේහයක ය. මනසක් ඇති වීමට උචිත භෞතික අවශ්‍යතා ඇත්තේ සත්ත්ව දේහවල බැවින් සත්ත්වයින්ට  මිස ශාකවලට පුනර්භවයක් නැත.

අභෞතික සංරචකලට භෞතික අවකාශීය සීමා පැනවීම තේරුමක් නැති ක්‍රියාවකි. ද්විමානයට ඉහළින් ත්‍රිමාණය තිබෙන්නාක් මෙන් ත්‍රිමාණ වස්තූන්ට ද්විමානයට බැඳී සිටීමට හැක්කාක් මෙන් අභෞතිකය ද භෞතිකයේ සීමා මායිම්වලට එපිටින් පවතින අතර අභෞතික සංරචකවලට භෞතිකය හා බැඳීමට ද හැකි ය. මේ බැමි බිඳුණු මරණින් පසු (සාමාන්‍ය අවස්ථාවල) එහි ඵලය ලෙස තවත් බැම්මක් ඇති වේ. මෙහි දී මරණයට පත්වන්නා හා උපදින්නා අතර කිසිවක් ගමන් කරන්නේ නැත. ගමන් කිරීම අදාළ වන්නේ අවකාශීය සීමා තුළ පවතින දෑට පමණි.

හේතුවාදීන්ගේ තර්ක මඟින් අනාගත පරම්පරාවේ විමර්ශන බුද්ධිය කෙලෙසෙන බව මා කීවේ ලංකාවේ සියලු හේතුවාදීන්ට අදාළව මිස මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මහතා විෂයෙහි පමණක් නො වේ. එය මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මහතාට ම බැර කිරීමට සැම්සන් මහතා කටයුතු කරයි. වික්‍රමසිංහ මහතාගේ ඉහත ආකාරයේ ලේඛනවලින් අනාගත පරම්පරාවල විමර්ශන බුද්ධිය කෙලෙසුණු අයුරු පහදා දෙන ලෙස සැම්සන් මහතා මගෙන් ඉල්ලා සිටියි. ඒ බව පැහැදිලි කිරීමට හොඳ ම උදාහරණය සැම්සන් මහතා ම ය. ඒ බව මා ඉහත සවිස්තරව පෙන්වා දී ඇති නිසා නැවත නො ලියමි.

මේ වන විට තම ඇතැම් සාවද්‍ය මත නිවැරදි කරගත්තාක් මෙන් ඉදිරියේ දී  සැම්සන් මහතා හේතුවාදී පටු ආස්ථානයෙන් ද මිදී විමර්ශනය බුද්ධිය වර්ධනය කරගනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරමි.